| Op je knieën voor de radio 'Vroeger was muziek veel duurzamer' |
 |
|
Elke vrijdagmiddag klaar zitten met je cassetterecorder,
samen zingen op verjaardagen, singeltjes uitwisselen en
teksten ontrafelen. De jongeren van nu kunnen het zich niet
meer voorstellen, maar in de tienerjaren van mijn moeder en
haar vriendinnen was het een intensieve opgave om je
favoriete muziek te kunnen beluisteren. YouTube? Spotify?
Dat was er niet. Met een groep van acht vriendinnen tussen
de 52 en 55 jaar, ga ik terug naar de tijd waarin
cassettebandjes, de Hitkrant en LP’s nog heel gewoon waren.
Van de Dolly Dots tot André van Duin, en van Michael Jackson
tot Abba en Luv, de acht vriendinnen zijn nog altijd niet
van de dansvloer af te slaan. Tijdens vele dorpsfeestjes heb
ik hier vaak getuige van mogen zijn. Swingend op de pakkende
muziek van Meat Loaf en Grease, heb ik me vaak afgevraagd
waarom deze vrouwen zo enthousiast worden van de muziek uit
hun tienerjaren. Achter dit enthousiasme zitten verhalen en
herinneringen. Ik nodigde de vriendinnen uit in mijn
ouderlijk huis op Marken, om te praten over wat de muziek
uit hun jeugd voor hen betekent, wat voor rol het in hun
leven speelt en waarom het hen zo enthousiast maakt.
Zingend
ramen lappen
Op verjaardagen werd er altijd gezongen met alle
verjaardagsgasten. Zij zongen dan niet ‘lang zal hij leven’,
maar liedjes uit het liedboekje van De Zingende Boertjes.
‘Onze generatie heeft het zingen thuis nog echt
meegekregen’, vertelt een van de vrouwen. Niet in alle
gezinnen was het gebruikelijk om te zingen in huis, maar bij
alle acht vriendinnen was dit wel het geval. Zingen in huis
gebeurde vaak bij feestelijke gelegenheden, maar ook op een
doorsnee dag werden de liedboekjes regelmatig tevoorschijn
gehaald. Zo vertelt een van de vriendinnen dat haar ouders
altijd samen zongen tijdens het afwassen. Dan kwam het
liedboekje erbij en werd er volop gezongen. Andere moeders
zongen tijdens het stofzuigen, ramen lappen, en noem maar
op. Als er gewerkt werd, werd er gezongen, en dat is de
vriendinnen zeker bijgebleven. ‘Mijn moeder zong soms: “Ik
mis m’n slippie’’ [op de melodie van Mississippi]. Nou, dan
schaamde ik me dood’, vertelt een van hen. ‘Èchte oude
nummers, van onze ouders’, zoals ze deze zelf omschrijven,
worden nog steeds door de vriendinnen gezongen, bijvoorbeeld
wanneer ze samen oud en nieuw vieren. Het doet hen denken
aan hun ouders en hun jeugd.
Singeltjes
en cassettebandjes
Vrijdagmiddag moest je thuis zijn. Daar was geen twijfel
over mogelijk, want dan zond TROS Radio de wekelijkse Top 40
uit. Er was maar één radio in huis en die stond midden in de
huiskamer, dus je moest maar hopen dat je broers niet iets
anders wilden luisteren. Oortelefoontjes in en luisteren
naar waar je zelf zin in had, was er niet bij. Een van de
vriendinnen vertelt hoe ze toegang kregen tot de nieuwste
hits: ‘Zoals jullie dat tegenwoordig downloaden, namen wij
de muziek vanaf de radio op, op een cassettebandje. Dan
moest je wachten totdat die man klaar was met de
aankondiging, en dan drukte je hem in. Het voorstukje miste
je dus. En dan begon hij tijdens het allerlaatste stukje
weer te kletsen, dus dat laatste stuk had je dan weer net
niet. Dus je had uiteindelijk alleen het middenstuk. Het was
altijd wel een sport om dat er op te krijgen. Misschien is
dat wel waarom wij die muziek veel meer waardeerden. Wij
konden niet even snel via YouTube iets afspelen.’
De tijd en energie die het in de tienerjaren van de
vriendinnen vergde om hun favoriete muziek ongelimiteerd te
beluisteren, maakt dat zij een heel sterke connectie hebben
met deze muziek. Muziek was lang niet zo toegankelijk als
tegenwoordig. ‘Omdat we er veel intensiever mee bezig waren,
hebben we er ook veel meer herinneringen aan’, vertelt een
van de vriendinnen. Als je een mooi nummer hoorde, kon je
niet even googelen naar de tekst. Je moest het dan opnemen
op een cassettebandje, en het vervolgens stukje voor stukje
afspelen om de tekst te ontrafelen en op te schrijven.
‘Maar… als je de tekst met zoveel moeite hebt verkregen,
vergeet je hem ook nooit meer’, zegt een van de vriendinnen.
Later verscheen één keer per maand de Hitkrant met alle
songteksten erin. Die werden dan uitgeknipt en uit het hoofd
geleerd. ‘Dan ging je dat meezingen, en dan dacht je: “oh,
zingt hij dát?!” Wij liepen natuurlijk altijd iets anders te
brullen.’ Teksten opschrijven, opnemen, stoppen, weer
doorspoelen, terugspoelen, proberen een nummer fatsoenlijk
op een cassettebandje te krijgen; dat alles zodat je het de
rest van het weekend of op een feestje kon luisteren. Op
feestjes nam iedereen een eigen cassettebandje mee, en dat
moest dan gedraaid worden. Kortom, muziek was een
tijdrovende hobby. ‘Je was toen veel meer bezig met die
muziek. Jullie horen gewoon een lekker nummer, maar wij
moesten er echt moeite voor doen.’ Ook singeltjes werden
uitgewisseld. Iedereen had een platenspeler, maar een
singeltje kostte vijf gulden. Zo vertelt een van de
vriendinnen: ‘Als je een singeltje kocht, dan ging je
zakgeld eraan. Dan kon je niet meer naar de Zonnewijzer [de
jongerensoos op Marken]. Je moest dus kiezen’. Daarom
zorgden de vriendinnen ervoor dat ze allemaal een ander
singeltje kochten, en die met de cassetterecorder van elkaar
opnamen, van het begin tot het einde, zonder dat de radio-dj
het onderbrak.
Muziek was hierdoor ook een verbindende factor. Door het
delen van muziek konden vriendschappen ontstaan of worden
versterkt. Onderling komen er herinneringen op. Zo zegt
iemand tegen de vriendin tegenover haar: ‘Ik weet nog dat
jij de LP van Donna Summer had. Ik zie hem nog zo liggen op
jouw kamer, rechts op het kastje.’ Op verjaardagen verzorgde
de jarige de muziek, en dan moest je maar hopen dat het een
beetje goede muziek was. Zo vertelt een van de vriendinnen
dat haar neef altijd The Cats en Fleetwood Mac draaide, en
zij vond deze muziek als meisje van tien jaar zo vreselijk,
dat ze eigenlijk weinig zin had om op zijn verjaardag te
komen. Haar neef draaide ‘ouwe lullen muziek van de bovenste
plank’, zoals ze dit zelf grinnikend omschrijft. Die muziek
herinnert haar nu heel sterk aan die verjaardagen.
Vanaf 1970 verscheen
wekelijks het tv-programma AVRO’s Toppop op de buis. Dit was
een enorme hit. Zowel nationale als internationale
grootheden traden op in de studio bij Ad Visser. Zelfs
artiesten als Queen kwamen hier optreden. Danseres Penney de
Jager verzorgde het achtergrond entertainment met pakkende
dansjes, die de vriendinnen op hun slaapkamer allemaal
oefenden. Tijdens feestjes en de jaarlijkse
Toppop-voorstelling van de zesde klas op school, voerden ze
deze dansjes dan uit. Toppop en de wekelijkse Top 40 op de
radio waren het enige wat de vriendinnen hadden qua toegang
tot nieuwe muziek, en daarom heeft het ook een enorme impact
op hen gehad. Ze konden hun platen wel grijs draaien, maar
niet Spotify op repeat
zetten. Ze konden wel
klaarzitten voor de wekelijkse Top 40, maar hadden geen
keuze tussen talloze radiozenders. ‘De muziek van
tegenwoordig is vaak helemaal niet duurzaam’, zegt een van
de vriendinnen. ‘Snelheid is hierin een grote factor. Je
hoort zo’n hit nu meerdere keren per dag. Dat hadden wij
niet. Een nummer kon heel lang op nummer 1 staan, omdat je
het maar één keer per week hoorde’.
Dansen tot
de zon opkomt
Een keer in de zoveel tijd was er een disco in de
Zonnewijzer, en daar moest je ècht heen’, vertellen de
vriendinnen. ‘Dat was zo gezellig. Alle stoelen waren dan
aan de kant, en echt iedereen ging dansen! We waren dan met
120 tot 150 man in de Zonnewijzer, douwen maar, hutje mutje,
past best.’ Op vrijdagavond bij de repetitie van het orkest
spraken de vriendinnen af om elkaar zaterdag om half negen
in de Zonnewijzer te ontmoeten. ‘We konden niet, zoals onze
kinderen tegenwoordig doen, even appen van “gaan we nou wel
of gaan we nou niet?” of “gaan we in schoenen of in
laarzen?” Aan dat soort geneuzel deden wij niet. Je was
gewoon om half negen in de Zonnewijzer. Punt.’
‘Ik denk dat muziek alléén maar herinnering is’, zegt een
van de vrouwen: ‘Muziek krijgt pas een persoonlijke
betekenis als je het aan een herinnering kunt linken.’
Herinneringen worden bewaard in muziek, waardoor muziek je
helpt te herinneren. De herinneringen die de vriendinnen,
binnen hun thuissituatie of als vriendinnengroep, aan muziek
hebben, verklaren tegenwoordig ook het grote enthousiasme
bij het horen van een nummer uit hun jeugd. De muziek en het
dansen hebben dan ook een grote rol ingenomen in de
vriendschap van de vrouwen: ‘Toen ik een feest gaf stonden
jullie al te dansen toen de band nog aan het stemmen was.
Als wij dansen, zijn we echt “aan het dansen”. ’
Op de vele feestjes waar ik samen met deze vrouwen gedanst
heb, heeft hun enthousiasme mij gefascineerd. Wanneer er een
nummer uit hun jeugd gedraaid wordt, lijkt er een soort
telepathische zender door de zaal te gaan, die deze vrouwen
naar de dansvloer trekt. Zij willen dan alleen maar dansen,
met volle overgave. De wereld om hen heen lijken ze dan even
vergeten te zijn, en ze trekken zich van niemand meer iets
aan. Het is alsof iedere vrouw een boek is, waarvan ik enkel
de kaft kan lezen. Een van hen zegt: ‘Als ik dan met jullie
bijvoorbeeld een nummer hoor, dan zijn we echt samen over
vroeger aan het mijmeren. We zitten allemaal in dezelfde
herinnering.’
Uiteraard zijn de vrouwen niet alleen maar bezig met vroeger
en herinneringen, maar het dansen op de muziek uit de ‘goede
oude tijd’ maakt de vriendinnen blij, haalt hen uit de sleur
van het dagelijks leven en laat hen zich weer even jong
voelen. ‘Bij sommige nummers hebben we allemaal dezelfde
herinnering’, zegt een van de vriendinnen. ‘Bijvoorbeeld bij
Tatata, van André van Duin’, waarop zij tijdens oud en nieuw
in gekke kostuums de polonaise liepen. Zodra André begint te
zingen over meneer en mevrouw Osseworst, duiken de
vriendinnen samen terug in de tijd en liggen ze gierend van
het lachen op de bank. Maar ook als er op een feestje een
nummer van ABBA of de Dolly Dots wordt gedraaid, zijn de
vriendinnen niet meer te stoppen. ‘Als wij met de jaarlijkse
Marker havenfeesten met z’n allen in de feesttent staan, en
er komt zo’n nummer op waarbij wij allemaal als een speer
naar het podium rennen om te dansen, dan herbeleef ik echt
weer de feestjes waar we als tieners samen waren.’
Jeugdigheid zal dan misschien iets tijdelijks zijn, maar op
deze vriendinnengroep lijkt het een eindeloos effect te
hebben. Als deze dames op de dansvloer staan, kan de avond
niet meer stuk! De muziek neemt het voortouw, en de
herinneringen nemen iedereen op sleeptouw. De fles wijn gaat
nog eens rond, en we proosten op een nostalgische avond.
|
|
