In de serie Kerken in Waterland: Grote Kerk op Marken

Aflevering 4 van de nieuwe PIM-serie Kerken in Waterland gaat over de Grote Kerk op Marken. De Grote Kerk en de Patmoskerk wisselen elkaar af voor de zondagsdienst. Maar verder zijn beide kerken erg verschillend.

De Grote Kerk is al oud maar nog niet zo oud als de eerste kerk die op die plek heeft gestaan (1232). Dit is de vierde kerk op deze plaats en staat er sinds 1904. Hoger dan het plein, waardoor bij de overstromingen het water in de ‘street’ stond, terwijl de voeten binnen droog bleven. Jaap Boes vertelt er smakelijk over. De pilaren zijn van gietijzer en witgepleisterd. Later kregen ze een andere kleur. De kerk is in de watersnoden gebruikt om mensen onderdak te geven en het vee te stallen. In de ronding bovenin de kerk boven het plafond waren onderduikers in de oorlog. Zowel joden als mensen die opgeroepen waren om te werken in Duitsland, hebben er verscholen gezeten.

Dominee Klink vertelt over de kleurrijke kerk, met de gele gordijnen, de gebrandschilderde ramen en de blauwe banken. Ook het liturgisch centrum komt aan bod. Maar hoe komt hij zo hoog op de preekstoel? De preekstoel is te bereiken via een geheimzinnig trapje aan de achterkant. De kroonluchters en het koperen zwaantje bij het lithurgisch centrum zijn nog van de 17e eeuw. Het doopvont is gelukkig nog in gebruik voor de Markense baby’tjes die er worden gedoopt.

De grafstenen laten soms hele familienamen zien, soms alleen een familieteken. En de graven zijn geruimd zoals bij alle kerken.

Opvallend zijn de predikantborden, met de namen van alle predikanten erop. Het grappige eraan zijn de taalfoutjes die hun oorsprong vinden in het Markens dialect waar de ‘h’ vaak ontbreekt. Zo zie je ‘Olysloot’ geschreven. En ‘Halmkerk’.

Marten van Altena is kerkrentmeester en brengt alle scheepjes die aan het plafond hangen ter sprake. Oude scheepjes, zoals een haringbuis uit de 16e eeuw. Eentje als herinnering aan de Slag op de Zuiderzee. Of de VL92, die bestaat nog in het echt, de Balder, nog van voor de oorlog, maar het modelbootje is van na de oorlog. En een botter en een hospitaalschip, zo heeft hij over elk bootje een verhaal. Ook een logger met een stoommachine en een drijvend net voor de visvangst.

Dirk Kes, de organist speelt een stuk. Met dit orgel kan als begeleiding bij gezang maar ook een beroepsorganist kan hier een recital geven. Het orgel bestaat uit twee delen. Het pijpwerk in het hoofddeel van het orgel is hergebruikt van het eerdere orgel boven de preekstoel. De gebroeders Van Vulpen hebben dat zo gedaan. Er staan nog 60 pijpen achter, als het basinstrument. En het rugdeel is een klein orgeltje, voor een extra effect bij een concert.

De Grote Kerk is ook een trouwlocatie, ook voor een niet-kerkelijke bruiloft.